COVID-19 – бұл жоғарғы және төменгі (трахея, бронхы, өкпе) тыныс алу ағзаларын зақымдайтын инфекциялық ауру. Инфекцияның негізгі көзі – науқас адам.
Инфекцияның таралу жолдары: ауа-тамшы, ауа-шаң және байланыс арқылы.
Таралу факторлары: ауа, азық-түлік өнімдері және тұрмыс заттары. Жаңа коронавирус негізінен ауа тамшыларымен жөтелу, түшкіру және жақын (2 метрден аз) қашықтықта сөйлесу арқылы беріледі.
Байланыспен таралу жолы қол алысу кезінде, сондай-ақ ластанған беттер мен заттар, мысалы, есік тұтқалары арқылы жүзеге асырылады.
Бөлме температурасында вирус 3 күн бойы әртүрлі қоршаған орта объектілерінде өміршеңдігін сақтай алатындығы белгілі.
Жұқтырған адам инфекцияны сау адамға бере алады: көз, мұрын және ауыз арқылы, жөтелу немесе түшкіру кезінде пайда болатын тамшылар арқылы; жұқтырған адаммен тығыз байланыста; жұқтырған беттермен, заттармен немесе жеке заттармен байланыста. Вирусты барлық жастағы адамдар жұқтыруы мүмкін.
Клиникалық нұсқалары және COVID-19 байқалуы:
- Жеңіл өтетін жіті респираторлық вирустық.
- Тыныс алу жеткіліксіздігі жоқ Пневмония.
- Тыныс алу жеткіліксіздігі бар Пневмония.
- Жіті респираторлық дистресс - синдром.
- Сепсис.
- Септикалық (инфекциялық-улану) шок.
COVID-19 жеңіл, орташа және күрделі түрлерімен ерекшеленеді.
Анағұрлым күрделі түрі егде жастағы (60 және одан жоғары) науқастарда болады. Осы жастағы науқастарда жиі қосымша аурулары байқалған: қант диабеті (20%), артериялық гипертензия (15%) және басқа да жүрек-тамыр аурулары (15%).
Жасырын кезең 2 тәуліктен бастап 14 тәулікке дейінгі аралықты құрайды.
Covid-19 жедел респираторлық вирустық инфекцияның клиникалық белгілерінің болуымен сипатталады:
- - дене температурасының жоғарылауы;
- - жөтел (құрғақ немесе аздаған қақырықпен);
- - ентігу, ең ауыр ентігу инфекция түскен сәттен бастап 6-8-ші күні дамиды.
Сондай-ақ, тамақтың ауруы, мұрыннан ағу, иіс пен дәмнің төмендеуі, конъюнктивит белгілері байқалуы мүмкін. Пациенттердің 80%-ында ауру жеңіл түрде жүреді: дене температурасы 38,5°C-тан төмен, жөтел, әлсіздік, тамақтың ауруы. Аурудың ерте сатысында иіс сезуінің өзгеруі орталық жүйке жүйесінің зақымдануын да, назофаринстің шырышты қабығының ісінуін де көрсетуі мүмкін.
Аурудың ерте кезеңінде құсу, диарея болуы мүмкін. Ең жиі кездесетін көрініс-екі жақты вирустық пневмония, асқынған ARDS (жедел респираторлық стресс синдромы-тыныс алу жеткіліксіздігінің ауыр түрі) немесе өкпе ісінуі.
Коронавирустың бар-жоғына күдіктену тек мына жағдайда мүмкін:
- - егер сізде белгілер болса (қызба, жөтел, тыныс алу қиындықтары) + егер сіз:
- - коронавирус ауруы тіркелген елге, ауданға, қалаға барсаңыз;
- - олар коронавирус аурулары тіркелген елдерге, аудандарға барған адаммен тығыз байланыста болса;
- - олар коронавируспен ауыратын науқастарға қызмет көрсететін медициналық мекемеге немесе зертханаларға барса.
Осы елдерден келгендер бірқатар талаптарды сақтауы керек: өз аймағының жедел желісіне қоңырау шалып, келгендері туралы хабарлау, байланыс нөмірлерін қалдыру және 14 күнге өзін-өзі оқшаулау режиміне өту, яғни үйден шықпау.
Егер сіз осы белгілерді байқасаңыз, онда үйден шықпаңыз, тұрғылықты жеріңіз бойынша емханаға қоңырау шалыңыз немесе жедел жәрдем шақырыңыз»
COVID-19-ға зертханалық тексеру міндетті түрде келесі санаттағы адамдарға жүргізіледі:
ҚР аумағына респираторлық ауру белгілерімен оралғандар, covid-2019 науқасымен байланыста болған, ауруханадан тыс пневмония «диагнозымен», 65 жастан асқан, тыныс алу ауруының белгілері бар медициналық көмекке жүгінген, жұмыс орнында COVID-2019 жұқтыру қаупі бар медицина қызметкерлері.
Зертханалық зерттеуге арналған биоматериалдың негізгі түрі назофаринстен және/немесе орофаринстен жағынды алу кезінде алынған материал болып табылады. 2 әдіс-ПТР (полимеразды тізбекті реакция) арқылы COVID-19 РНҚ анықтау.
COVID-19-ға күдікті жағдайлар:
Жедел респираторлық инфекцияның клиникалық көріністері: дене температурасы 37,5°C–тан жоғары және келесі белгілердің бірі: жөтел-құрғақ немесе аз қақырықпен, ентігу, кеуде қуысының бітелуі, тамақ ауруы, мұрыннан ағуы және басқа катаральды белгілер, әлсіздік, бас ауруы, иіс сезбеу, диарея.
COVID-19-ға ықтимал жайттар:
- Қолайсыз эпиданамнез болған кездегі клиникалық симптомдар: симптомдар пайда болғанға дейін 14 күн бұрын шетелдік сапардан оралу;
- соңғы 14 күнде кейіннен ауырып қалған COVID-19 бойынша бақылаудағы адаммен тығыз байланыстың болуы;
- соңғы 14 күнде COVID-19 диагнозы зертханалық расталған адаммен тығыз байланыстың болуы; covid-19 расталған және күдікті жағдайлары бар науқастармен жұмыс.
- КТ немесе кеуде органдарының шолу рентгенографиясы бойынша өкпеде тән өзгерістері бар ауыр пневмонияның клиникалық көріністерінің болуы.
COVID-19-ға расталған жайттар:
Клиникалық көріністерге қарамастан зертханалық зерттеудің оң нәтижесі.
Спецификалық емес алдын алу:
Өзін қорғауға бағытталған іс-шаралар:
- Жеке гигиена ережелерін сақтаңыз: қолыңызды үнемі сабынмен жуыңыз. Құрамында алкоголь бар дезинфекциялық заттарды қолданыңыз (ерітінділер, гельдер, майлықтар).
- Кір қолдарыңызбен көзіңізге, аузыңызға немесе мұрыныңызға тиіспеңіз.
- Жөтелуден немесе түшкіруден кем дегенде 1 метр қашықтықты сақтаңыз.
Бөлмелерді жиі желдетіңіз.
- Жұқтыру болдырмау үшін сәлемдесуді бір-біріңізге жоламай, жасаңыз.
- Қоғамдық және адам көп жиналатын орындарға баруды азайтыңыз.
- Егер басқа адамдар саусақтарын батырса, жалпы пакеттерден немесе ыдыс-аяқтардан тамақ (жаңғақтар, чипсілер, печенье және басқа да тағамдар) жеуге болмайды.
- Қоғамдық орындарда бетперде немесе медициналық респиратор, қорғаныс класты FFP1, FFP2, FFP3 (вирустардан 95-98% қорғаныс) киіңіз.
- Тамақ, мұрынды натрий хлоридінің изотониялық ерітіндісімен (тамаққа арналған АКВАЛОР, мұрынға арналған АКВАЛОР норм, РИНОСТОП АКВА норм, көзге арналған ОКОМИСТИН) шайқаңыз.
Өз жақындарыңызды қорғауға бағытталған іс-шаралар:
Алақаныңызға түшкірмеңіз немесе жөтелмеңіз, түшкірген кезде бір рет қолданылатын майлықтарды қолданыңыз. оларды бірден тастаңыз немесе шынтағыңыздың ішіне түшкіріңіз. Егер сіз ауырып қалсаңыз, сондай-ақ айқын белгілері бар адамға күтім жасасаңыз бетпердені (әр 2 сағат сайын ауысыммен) немесе медициналық респираторды киюді ұмытпаңыз.
Қоршаған ортадағы адамдарды қорғауға бағытталған, іс-шаралар:
Егер сіз ауырып қалсаңыз, саяхаттамаңыз немесе адамдар көп жиналатын жерлерге бармаңыз. Жұмыста сіз тиетін беттер мен құрылғыларды (мобильді құрылғылар, компьютер немесе ноутбук пернетақтасы, смартфон экраны, пульттер, ажыратқыштар және есік тұтқалары) үнемі тазалап, зарарсыздандырыңыз. Егер сіз өзіңізді нашар сезінсеңіз, медициналық көмекке жүгініңіз.
Медициналық мекемеге, қоғамдық көлікке және басқа да қоғамдық пайдалану орындарына кірер алдында бетперде киіңіз және басқа адамдардан кемінде 1 метр қашықтықта болыңыз.
Егер отбасында біреу тұмау мен коронавирустық инфекциямен ауырса не істеу керек?
Күдікті немесе белгілі инфекциясы бар адамдар мүмкіндігінше жақсы желдетілетін бөлмеде отбасының басқа мүшелерінен алыс болуы керек, егер бұл мүмкін болмаса, науқастан кемінде 1 метр қашықтықта тұрып, басқа төсекте ұйықтауы керек.
Оған қамқор болған адам жақсы иммунитетке ие және сау болуы керек – аурудың болуы коронавирусты жұқтыру қаупін арттырады.
Науқасқа көмектесетіндер бір бөлмеде болған кезде хирургиялық бетперде кию керек, 2 сағат сайын ауыстыру қажет. Науқас жөтелгенде немесе түшкіргенде, ол бір рет қолданылатын майлықтарды қолданып, содан кейін қолдарын жууы керек. Егер бір рет қолданылатын майлықтар болмаса, сабынды сумен немесе қарапайым жуғыш затпен жуылған шүберекті қолдануға болады.
Науқасқа тек бір отбасы мүшесі қамқорлық жасауы керек.
Пациентті немесе оның айналасын әрбір жанасқаннан кейін, тамақ дайындағанға дейін және одан кейін, тамақтанар алдында және т.б. қолды сабынды сумен немесе су-спирт ерітіндісімен мұқият жуу керек. Қолды бір рет қолданылатын қағаз сүлгілермен құрғатыңыз.
Денедегі сұйықтықтармен, әсіресе ауыз немесе тыныс алу жолдарымен тікелей байланыста болмаңыз. Бір рет қолданылатын қолғапты қолданыңыз.
Науқастың бөлмесінде оны қолыңызбен ұстамау үшін педальмен контейнер қою керек. Онда қолғап, қол орамал, бетперде және т.б. тастау керек. Егер сіз қоқысты сұрыптап жатсаңыз, ықтимал қауіпті материалдардың жиналуын болдырмас үшін емдеу кезінде оны тоқтату керек. Теріге және киімге тікелей тиіп кетпес үшін, кірді қолғаппен жинаңыз. Науқастың төсектерін ауыстырған кезде бетпердені қолданыңыз.
Науқасқа жеке ыдыс-аяқ, ыдыс-аяқ, сүлгілер, төсек-орын, көрпе, жастық бөліңіз. Күн сайын беттерді зарарсыздандырыңыз – төсек үстелдері, науқастың жатын бөлмесіндегі жиһаз, дәретхана, жуынатын бөлме. Мұны істеу үшін тұрмыстық дезинфекциялық заттарды қолданыңыз, бетперде, қолғап киіңіз.
60-90°C температурада кір жуғыш машинада науқастың киімдерін, төсек орындарын, сүлгілерін және т.б. жуыңыз.
«Өскемен қаласының № 1 емханасы» ШЖҚ КМК мобильдік бригадасының фельдшері Баринов Игорь Вячеславович